Η θεατρική παράσταση Ελένη Αγγελίνα Δούκαινα, βασισμένη σε ένα πρωτότυπο σενάριο που φιλοτέχνησε η φιλόλογος Κατερίνα Σχισμένου, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά την Τετάρτη 29 Μαρτίου 2023 στο Δημοτικό Θέατρο του Φασάνο της Ιταλίας. Η παράσταση αποτέλεσε τον καρπό των πολύμηνων εκπαιδευτικών θεατρικών εργαστηριών Ενηλίκων, που υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος “HERMES” – «Η αποκατάσταση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς ως πολλαπλασιαστικός παράγοντας για την πολιτιστική ενδυνάμωση του κοινωνικού πλαισίου» (https://www.hermes-culture.eu/). Το πρόγραμμα HERMES χρηματοδοτείται από το Διασυνοριακό Πρόγραμμα «INTERREG Ελλάδα-Ιταλία 2014-2020» και υλοποιείται με τη συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ελλάδας.
Η Ελένη Αγγελίνα Δούκαινα, κόρη της Θεοδώρας Πετραλείφα, δηλαδή της Αγίας Θεοδώρας της Άρτας, και του Μιχαήλ Β΄ Κομνηνού Δούκα, ηγεμόνα του «Δεσποτάτου της Ηπείρου», υπήρξε μια τραγική μορφή της ιστορίας. Καθότι, όμως, οι ιστορικές πηγές της εποχής παρείχαν ελάχιστα στοιχεία, στο πλαίσιο της παρούσας ερευνητικής προσπάθειας αναζητήθηκαν και ερευνήθηκαν τόσο ιστορικές όσο και λογοτεχνικές πηγές. Με την φαντασία και την τόλμη της, η λογοτεχνική παραγωγή συνέβαλε στη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης θεατρικής παράστασης. Με την ίδια τόλμη, η συγγραφέας του έργου Κατερίνα Σχισμένου αναφέρει: «δημιούργησα το πορτραίτο της Ελένης Αγγελίνας Δούκαινας μέσα από πολλές προοπτικές που μας προσφέρει η τέχνη αλλά και η ιστορία ως μια μακρινή μαρτυρία μέσα στο Μεσαίωνα.
Μεσα από το θεατρικό μονόλογο προσέγγισα τις τελευταίες σκέψεις μιας μελλοθάνατης πριγκίπισσας που ξεκίνησε το 1259 από την Άρτα της Ηπείρου για να βρεθεί με το γάμο της με τον Μαμφρέδο Χοχενστάουφεν βασίλισσα της Σικελίας, δούκισσα της Απουλίας και πριγκίπισσα της Καπύης στην Ιταλία. Έζησε σε μια μεταβατική εποχή για την περιοχή της, όπου η κυριαρχία από τους Γερμανούς Χοχενστάουφεν περνά στους Γάλλους Ανζού. Κι αυτή την αλλαγή στην κυριαρχία την πλήρωσε με τη ζωή της, τη δική της, του συζύγου της αλλά και των παιδιών της που σχεδόν βρέφη αποσπάστηκαν από τη μητέρα τους και πέθαναν από ασιτία, σχεδόν τυφλά και τρελά από τον εγκλεισμό, εκτός από την κόρη της Βεατρίκη.
Πρόκειται για μια ιστορία τραγική του Μεσαίωνα που σίγουρα έχει να μας πει πολλά για τη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία μας και έχει μεγάλο ενδιαφέρον να την αναζητούμε και να τη μελετήσουμε και φυσικά κάποιες φορές να την προσεγγίσουμε μέσω της τέχνης, όταν η ιστορία αφήνει κενά ή πληγές όπως στην ιστορία της Ελένης. Γυναίκες που έζησαν στο σκοτάδι και ελάχιστα στο φως, και η δική μου προσπάθεια να βγουν από την αφάνεια και ίσως να τους δοθεί η ευκαιρία έστω και μετά από αιώνες να μιλήσουν και να αποκατασταθεί η ιστορική αδικία, που τις καταδίκασε σε μια σιωπή, σα τιμωρία. Είναι ίσως καιρός να δώσουμε φωνή και ενός είδους αποκατάστασης σε μια εποχή όπου κουλτούρες και πολιτισμοί, πρόσωπα και προσωπικότητες αποκαθίστανται στη προοπτική μιας cancel culture που φωτίζει αρκετές σκοτεινές πλευρές μιας ιστορίας που ακόμη δεν μπορεί συχνά να βρεί την απόλυτη ταυτότητά της αλλά και να δώσει επαρκείς απαντήσεις σε ζητήματα του παρελθόντος.
Η μουσική επένδυση της παράστασης είναι παραδοσιακή με ακούσματα από τις θάλασσες του Αιγαίου και του Ιονίου. Την παράσταση συνόδευσαν με παραδοσιακά όργανα μουσικοί από το τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, με έδρα την Άρτα, ενώ όλοι οι ηθοποιοί ήταν ερασιτέχνες.
Το έργο HERMES έχει ως στόχο την προώθηση και την ενίσχυση της κοινής κοινωνικής και πολιτιστικής ταυτότητας της Απουλίας και της Ηπείρου. Εκτός των ολοκληρωμένων παρεμβάσεων που περιλαμβάνουν έργα υποδομής και παρεμβάσεις προσβασιμότητας σε αρχαιολογικούς χώρους, στο συγκεκριμένο ερευνητικό έργο αξιοποιούνται τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) προκειμένου να δημιουργηθούν βιώσιμες καινοτόμες πολιτιστικές υπηρεσίες. Στο πλαίσιο του έργου, μέσω του θεάτρου, της μουσικής, των εικαστικών τεχνών, αλλά και καινοτόμων τεχνολογικών εργαλείων πληροφορικής, επιτυγχάνεται η ενίσχυση της προβολής της κοινής πολιτιστικής κληρονομίας και των σημαντικότερων πολιτιστικών μνημείων, παραδόσεων και τόπων ενδιαφέροντος, αλλά και η εκπαίδευση σε κοινές μουσικές και θεατρικές παραδόσεις.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το Έργο HERMES, επικοινωνήστε: 26810 50234 και contact@kic.uoi.gr.
Επίσης, μπορείτε να επισκεφθείτε τον ιστότοπο του Εργαστηρίου Γνώσης & Ευφυούς Πληροφορικής: kic.uoi.gr.